What Is Cognitive Psychology?

Tâm lý học nhận thức là gì?

The Science of How We Think 

Khoa Học về Cách Chúng Ta Tư Duy

Người dịch: Ngọc Lam – Hiệu đính: Linh Thùy

Cognitive psychology is the study of internal mental processes—all of the workings inside your brain, including perception, thinking, memory, attention, language, problem-solving, and learning. Learning about how people think and process information helps researchers and psychologists understand the human brain and assist people with psychological difficulties.

Tâm lý học nhận thức là nghiên cứu về các quá trình tinh thần bên trong – toàn bộ hoạt động diễn ra trong não bộ, bao gồm tri giác, tư duy, trí nhớ, sự chú ý, ngôn ngữ, khả năng giải quyết vấn đề và học tập. Việc tìm hiểu cách con người suy nghĩ và xử lý thông tin giúp các nhà nghiên cứu và nhà tâm lý học hiểu rõ hơn về bộ não, từ đó hỗ trợ những người gặp khó khăn về tâm lý.

This article discusses what cognitive psychology is—its history, current trends, practical applications, and career paths.

Bài viết này sẽ thảo luận về tâm lý học nhận thức – từ lịch sử hình thành, các xu hướng hiện tại, ứng dụng thực tiễn cũng như những nghề nghiệp trong lĩnh vực này.

Topics in Cognitive Psychology/Những Chủ Đề của Tâm Lý Học Nhận Thức

Cognitive psychologists explore a wide variety of topics related to thinking processes. Some of these include: 

• Attention–our ability to process information in the environment while tuning out irrelevant details

• Choice-based behavior–actions driven by a choice among other possibilities

• Decision-making

• Forgetting

• Information processing

• Language acquisition–how we learn to read, write, and express ourselves

• Memory

• Problem-solving

• Speech perception-how we process what others are saying

• Visual perception–how we see the physical world around us

Những nhà tâm lý học nhận thức tìm hiểu về nhiều chủ đề khác nhau liên quan đến quá trình suy nghĩ. Một số chủ đề bao gồm

• Sự chú ý – khả năng xử lý thông tin từ môi trường và loại bỏ chi tiết không liên quan
• Hành vi đưa ra lựa chọn – hành động được thúc đẩy bởi việc chọn lựa giữa nhiều khả năng khác nhau
• Sự ra quyết định
• Sự quên
• Quá trình xử lý thông tin
• Sự tiếp thu ngôn ngữ – cách con người học đọc, viết và thể hiệnbản thân
• Trí nhớ
• Sự giải quyết vấn đề
• Sự nhận diện lời nói – cách con người xử lý những gì người khác nói
• Sự tri giác về thị giác — cách con người nhìn nhận thế giới vật chất xung quanh

History of Cognitive Psychology/ Lịch Sử của Khoa Học Nhận Thức

Although it is a relatively young branch of psychology, it has quickly grown to become one of the most popular subfields. Cognitive psychology grew into prominence between the 1950s and 1970s.

Mặc dù là một nhánh tâm lý học tương đối non trẻ, nhưng tâm lý học nhận thức đã nhanh chóng phát triển và trở thành một trong những phân ngành phổ biến nhất. Tâm lý học nhận thức bắt đầu trở nên nổi bật trong giai đoạn từ những năm 1950 đến 1970.

Prior to this time, behaviorism was the dominant perspective in psychology. This theory holds that we learn all our behaviors from interacting with our environment. It focuses strictly on observable behavior, not thought and emotion. Then, researchers became more interested in the internal processes that affect behavior instead of just the behavior itself. 

Trước thời điểm đó, thuyết hành vi là quan điểm chủ đạo trong tâm lý học. Học thuyết này cho rằng chúng ta học được mọi hành vi thông qua sự tương tác với môi trường. Nó chỉ tập trung vào những hành vi có thể quan sát được, chứ không xem xét đến suy nghĩ hay cảm xúc. Sau này, các nhà nghiên cứu bắt đầu quan tâm nhiều hơn đến những quá trình nội tại có ảnh hưởng đến hành vi thay vì chỉ bản thân hành vi.

This shift is often referred to as the cognitive revolution in psychology. During this time, a great deal of research on topics including memory, attention, and language acquisition began to emerge. 

Sự chuyển đổi này thường được gọi là cuộc cách mạng nhận thức trong tâm lý học. Trong giai đoạn đó, đã xuất hiện rất nhiều nghiên cứu về các chủ đề như trí nhớ, sự chú ý và quá trình tiếp thu ngôn ngữ.

In 1967, the psychologist Ulric Neisser introduced the term cognitive psychology, which he defined as the study of the processes behind the perception, transformation, storage, and recovery of information.

Năm 1967, nhà tâm lý học Ulric Neisser đã giới thiệu thuật ngữ tâm lý học nhận thức, mà ông định nghĩa là ngành nghiên cứu về các quá trình đứng sau việc tri giác, biến đổi, lưu trữ và hồi phục thông tin.

Current Research in Cognitive Psychology/ Những Nghiên Cứu Đương Đại về Tâm Lý Học Nhận Thức

The field of cognitive psychology is both broad and diverse. It touches on many aspects of daily life. There are numerous practical applications for this research, such as providing help coping with memory disorders, making better decisions, recovering from brain injury, treating learning disorders, and structuring educational curricula to enhance learning.

Lĩnh vực tâm lý học nhận thức vừa rộng lớn vừa đa dạng, liên quan đến nhiều khía cạnh của đời sống hằng ngày. Nghiên cứu trong lĩnh vực này có nhiều ứng dụng thực tiễn, chẳng hạn như hỗ trợ đối phó với các rối loạn trí nhớ, đưa ra quyết định tốt hơn, phục hồi sau chấn thương não, điều trị các rối loạn học tập, và xây dựng chương trình giáo dục nhằm nâng cao hiệu quả học tập.

Current research on cognitive psychology helps play a role in how professionals approach the treatment of mental illness, traumatic brain injury, and degenerative brain diseases.

Các nghiên cứu hiện nay về tâm lý học nhận thức góp phần định hướng cách các chuyên gia tiếp cận việc điều trị bệnh tâm thần, chấn thương sọ não và các bệnh thoái hóa não.

Thanks to the work of cognitive psychologists, we can better pinpoint ways to measure human intellectual abilities, develop new strategies to combat memory problems, and decode the workings of the human brain—all of which ultimately have a powerful impact on how we treat cognitive disorders.

Nhờ những nỗ lực của các nhà tâm lý học nhận thức, chúng ta có thể xác định rõ hơn những phương pháp đo lường năng lực trí tuệ của con người, phát triển các chiến lược mới để khắc phục vấn đề về trí nhớ, cũng như giải mã cơ chế hoạt động của não bộ. Tất cả những điều này cuối cùng đều có tác động mạnh mẽ đến cách thức điều trị các rối loạn nhận thức.

The field of cognitive psychology is a rapidly growing area that continues to add to our understanding of the many influences that mental processes have on our health and daily lives.

Lĩnh vực tâm lý học nhận thức là một ngành đang phát triển nhanh chóng, không ngừng mở rộng hiểu biết của chúng ta về những ảnh hưởng đa dạng mà các quá trình trong tinh thần tạo ra đối với sức khỏe và đời sống hằng ngày.

The Cognitive Approach in Practice/ Cách Tiếp Cận Một Cách Nhận Thức Trong Việc Điều Trị

In addition to adding to our understanding of how the human mind works, the field of cognitive psychology has also had an impact on approaches to mental health. Before the 1970s, many mental health treatments were focused more on psychoanalytic, behavioral, and humanistic approaches.

Bên cạnh việc góp phần mở rộng hiểu biết của chúng ta về cách thức hoạt động của tâm trí con người, lĩnh vực tâm lý học nhận thức cũng đã có tác động đến các phương pháp tiếp cận trong chăm sóc sức khỏe tâm thần. Trước những năm 1970, nhiều phương pháp điều trị sức khỏe tâm thần chủ yếu tập trung vào các hướng tiếp cận phân tâm học, hành vi học và nhân văn.

The so-called “cognitive revolution” put a greater emphasis on understanding the way people process information and how thinking patterns might contribute to psychological distress. Thanks to research in this area, new approaches to treatment were developed to help treat depression, anxiety, phobias, and other psychological disorders.

Cái gọi là “cuộc cách mạng nhận thức” đã đặt trọng tâm nhiều hơn vào việc tìm hiểu cách con người xử lý thông tin và cách các mô thức tư duy có thể góp phần gây ra sự căng thẳng tâm lý. Nhờ những nghiên cứu trong lĩnh vực này, các phương pháp điều trị mới đã được phát triển nhằm giúp điều trị trầm cảm, lo âu, sợ hãi và các rối loạn tâm lý khác.

Cognitive behavioral therapy and rational emotive behavior therapy are two methods in which clients and therapists focus on the underlying cognitions, or thoughts, that contribute to psychological distress.

Liệu pháp nhận thức hành vi (Cognitive Behavioral Therapy) và liệu pháp hành vi hợp lý về cảm xúc (Rational Emotive Behavior Therapy) là hai phương pháp trong đó thân chủ và nhà trị liệu tập trung vào những nhận thức, hay tư tưởng tiềm ẩn, góp phần gây ra căng thẳng tâm lý.

If you are experiencing symptoms of a psychological disorder that would benefit from the use of cognitive approaches, you might see a psychologist who has specific training in these cognitive treatment methods.

Nếu bạn đang gặp phải các triệu chứng của một rối loạn tâm lý và có thể hưởng lợi từ việc áp dụng các phương pháp tiếp cận nhận thức, bạn có thể tìm đến một nhà tâm lý học có chuyên môn về những phương pháp điều trị này.

These professionals frequently go by titles other than cognitive psychologists, such as psychiatrists, clinical psychologists, or counseling psychologists, but many of the strategies they use are rooted in the cognitive tradition.

Những chuyên gia này thường được gọi bằng nhiều chức danh khác ngoài “nhà tâm lý học nhận thức”, chẳng hạn như bác sĩ tâm thần, nhà tâm lý học lâm sàng, hoặc nhà tâm lý học tham vấn, nhưng nhiều chiến lược họ áp dụng đều bắt nguồn từ truyền thống nhận thức.

Careers in Cognitive Psychology/ Những Con Đường Sự Nghiệp Trong Tâm Lý Học Nhận Thức

Many cognitive psychologists specialize in research with universities or government agencies. Others take a clinical focus and work directly with people who are experiencing challenges related to mental processes. They work in hospitals, mental health clinics, and private practices.

Nhiều nhà tâm lý học nhận thức chuyên về nghiên cứu tại các trường đại học hoặc cơ quan chính phủ. Một số khác theo định hướng lâm sàng, làm việc trực tiếp với những người đang gặp khó khăn liên quan đến các quá trình tinh thần. Họ công tác tại bệnh viện, phòng khám sức khỏe tâm thần, hoặc phòng khám tư nhân.

Research psychologists in this area often concentrate on a particular topic, such as memory. Others work directly on health concerns related to cognition, such as degenerative brain disorders and brain injuries.

Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực này thường tập trung vào một chủ đề cụ thể, chẳng hạn như trí nhớ. Một số khác lại làm việc trực tiếp với những vấn đề sức khỏe liên quan đến nhận thức, như các bệnh thoái hóa não và chấn thương não.

Treatments rooted in cognitive research focus on helping people replace negative thought patterns with more positive, realistic ones. With the help of cognitive psychologists, people are often able to find ways to cope and even overcome such difficulties.

Các phương pháp điều trị bắt nguồn từ nghiên cứu nhận thức tập trung vào việc giúp con người thay thế những mô thức tư duy tiêu cực bằng những tư duy tích cực và thực tế hơn. Với sự hỗ trợ của các nhà tâm lý học nhận thức, nhiều người có thể tìm ra cách đối phó và thậm chí vượt qua những khó khăn này.

Reasons to Consult a Cognitive Psychologist/ Những Trường Hợp Nên Tham Vấn Nhà Tâm Lý Học Nhận Thức

• Alzheimer’s disease, dementia, or memory loss

• Brain trauma treatment

• Cognitive therapy for a mental health condition

• Interventions for learning disabilities

• Perceptual or sensory issues

• Therapy for a speech or language disorder

• Bệnh Alzheimer, sa sút trí tuệ hoặc mất trí nhớ
• Điều trị chấn thương não
• Liệu pháp nhận thức cho các rối loạn sức khỏe tâm thần
• Can thiệp các vấn đề rối loạn học tập
• Vấn đề về tri giác hoặc giác quan
• Liệu pháp cho rối loạn ngôn ngữ hoặc lời nói

How Cognitive Psychology Differs From Other Branches of Psychology/ Tâm Lý Học Nhận Thức Khác Những Nhánh Tâm Lý Khác Như Thế Nào?

Whereas behavioral and some other realms of psychology focus on actions–which are external and observable–cognitive psychology is instead concerned with the thought processes behind the behavior. Cognitive psychologists see the mind as if it were a computer, taking in and processing information, and seek to understand the various factors involved.

Trong khi tâm lý học hành vi và một số lĩnh vực khác tập trung vào hành động – vốn là những yếu tố bên ngoài và có thể quan sát được – thì tâm lý học nhận thức lại quan tâm đến các quá trình tư duy đứng sau hành vi. Các nhà tâm lý học nhận thức xem tâm trí con người như một chiếc máy tính, tiếp nhận và xử lý thông tin, đồng thời tìm cách hiểu các yếu tố khác nhau có liên quan trong quá trình này.