Series “Khám phá bản thân”:
* Phần 1: “5 cách hiểu đúng về chính mình” – Giải thích các phương pháp như nội quán, tìm kiếm phản hồi từ người khác, tự quan sát hành vi của bản thân.
* Phần 2: “Bạn có bao nhiêu ‘cái tôi’?” – Giới thiệu về khái niệm đa bản ngã và cái tôi thật sự.
* Phần 3: “Khủng hoảng căn tính – Khi bạn không biết mình là ai” – Phân tích hai loại khủng hoảng căn tính và cách vượt qua.
Phần 2: “Bạn có bao nhiêu ‘cái tôi’?
Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta thường đóng nhiều vai trò khác nhau và thể hiện những khía cạnh khác nhau của bản thân tùy thuộc vào hoàn cảnh. Hiện tượng này được gọi là “đa bản ngã” – một khái niệm thú vị trong tâm lý học hiện đại.
1. Khái niệm đa bản ngã
Đa bản ngã là hiện tượng một cá nhân thể hiện những phiên bản khác nhau của bản thân trong các tình huống và môi trường khác nhau. Điều này không đồng nghĩa với rối loạn đa nhân cách, mà là một cách thích nghi bình thường của con người với các vai trò xã hội khác nhau.
2. Các loại “cái tôi” thường gặp
- Cái tôi công việc: Thường mang tính chuyên nghiệp, nghiêm túc và tập trung vào hiệu suất.
- Cái tôi gia đình: Có thể thể hiện sự ấm áp, quan tâm và trách nhiệm nhiều hơn.
- Cái tôi bạn bè: Thường thoải mái, vui vẻ và cởi mở hơn.
- Cái tôi mạng xã hội: Có thể là phiên bản được “chỉnh sửa” hoặc lý tưởng hóa của bản thân.
3. Nguyên nhân dẫn đến đa bản ngã
- Áp lực xã hội: Xã hội kỳ vọng chúng ta hành xử khác nhau trong các vai trò khác nhau.
- Nhu cầu thích nghi: Thay đổi hành vi để phù hợp với môi trường và tình huống cụ thể.
- Mâu thuẫn nội tại: Các giá trị và mục tiêu khác nhau có thể dẫn đến những “cái tôi” khác nhau.
4. Lợi ích và thách thức của đa bản ngã
a) Lợi ích:
- Linh hoạt trong giao tiếp và ứng xử
- Khả năng thích nghi cao với nhiều môi trường
- Đa dạng trải nghiệm và góc nhìn về cuộc sống
Thách thức:
- Có thể gây ra xung đột nội tâm
- Khó khăn trong việc xác định “cái tôi thật sự”
- Cảm giác mất định hướng hoặc không chân thật
5. Khái niệm về “cái tôi thật sự”
“Cái tôi thật sự” có thể được hiểu là bản chất cốt lõi, những giá trị và đặc điểm không thay đổi của một cá nhân, bất kể hoàn cảnh.
Cách nhận diện “cái tôi thật sự”:
- Xác định những giá trị cốt lõi không thay đổi
- Nhận biết những đặc điểm tính cách xuất hiện trong mọi tình huống
- Lắng nghe “tiếng nói bên trong” khi đưa ra quyết định quan trọng
6. Hài hòa giữa các “cái tôi”
Tạo sự nhất quán:
- Xác định những giá trị cốt lõi và duy trì chúng trong mọi vai trò
- Tạo ra sự liên kết giữa các “cái tôi” khác nhau
- Phát triển khả năng chuyển đổi mượt mà giữa các vai trò
Chấp nhận sự đa dạng trong tính cách:
- Hiểu rằng sự đa dạng là bình thường và cần thiết
- Tận dụng điểm mạnh của mỗi “cái tôi” trong các tình huống phù hợp
- Phát triển khả năng tự nhận thức để hiểu rõ khi nào và tại sao ta thể hiện các “cái tôi” khác nhau
Kết luận
Đa bản ngã là một hiện tượng tự nhiên và phổ biến trong cuộc sống hiện đại. Việc hiểu và chấp nhận sự đa dạng này trong tính cách của mình có thể giúp chúng ta:
- Phát triển khả năng thích nghi tốt hơn
- Tăng cường sự tự nhận thức
- Xây dựng các mối quan hệ phong phú và đa chiều hơn
- Tạo ra sự cân bằng giữa các khía cạnh khác nhau của cuộc sống
Thay vì cố gắng định nghĩa bản thân bằng một “cái tôi” duy nhất, hãy học cách chấp nhận và hài hòa giữa các khía cạnh khác nhau của bản thân. Điều này sẽ giúp bạn trở nên linh hoạt hơn, đồng thời vẫn giữ được sự chân thực và nhất quán trong cốt lõi của mình.
Nguồn: Larsen, R. J., & Buss, D. M. (2019). Personality psychology: Domains of knowledge about human nature (6th ed). Boston: McGraw Hill.
