How Feeling Wronged Can Fuel Conspiracy Beliefs

Người dịch: Hồng Hạnh – Hiệu đính: Kim Tuyền

New research shows that perceived victimhood may fuel conspiracy thinking.

Nghiên cứu mới cho thấy cảm giác mình là nạn nhân có thể thúc đẩy lối suy nghĩ theo thuyết âm mưu.

Key points

Các điểm chính

• People sensitive to injustice are more likely to believe in conspiracy theories worldwide.
• Những người nhạy cảm với bất công có có xu hướng tin vào các thuyết âm mưu nhiều hơn, bất kể họ ở đâu trên thế giới.
• Victim Justice Sensitivity predicts conspiracy beliefs beyond politics or mistrust.
• Sự nhạy cảm với công lý ở vị thế nạn nhân – dự đoán niềm tin vào thuyết âm mưu vượt ra ngoài yếu tố chính trị hay sự nghi ngờ.
• The link is stronger in individualistic countries, showing a cultural role in these beliefs.
• Mối liên hệ này mạnh hơn ở các quốc gia đề cao chủ nghĩa cá nhân, cho thấy vai trò của văn hóa trong việc hình thành những niềm tin này.

When we think of conspiracy theories, we often picture elaborate tales involving secret cabals and hidden agendas. But at their core, these stories are also deeply emotional narratives — ones that revolve around harm, betrayal, and a sense of victimhood. Conspiracy theories don’t just point fingers at shadowy elites; they speak to the lived experience of individuals who feel wronged by the world. In a new international study I co-authored, we explored how people’s personal sensitivity to injustice and their tendency to see themselves as victims may play a role in shaping these beliefs. What if believing in conspiracy theories isn’t only about distrusting others, but also about trying to make sense of one’s own perceived mistreatment?

Khi nghĩ về thuyết âm mưu, ta thường tưởng tượng những câu chuyện phức tạp về các phe đảng bí mật và những ý đồ ẩn giấu. Nhưng về mặt cốt lõi, chúng cũng là những câu chuyện giàu tính cảm xúc – xoay quanh tổn thương, sự phản bội và cảm giác làm nạn nhân. Thuyết âm mưu không chỉ đơn thuần là đổ lỗi cho giới tinh hoa mờ ám; chúng còn phản ánh trải nghiệm sống của những cá nhân cảm thấy mình bị đối xử bất công. Trong một nghiên cứu quốc tế mới mà tôi đồng tác giả, chúng tôi đã khám phá cách mà mức độ nhạy cảm với bất công cá nhân và khuynh hướng xem mình là nạn nhân có thể ảnh hưởng đến niềm tin vào thuyết âm mưu. Điều gì sẽ xảy ra nếu niềm tin này không chỉ bắt nguồn từ sự thiếu tin tưởng vào người khác, mà còn là một cách để lý giải những trải nghiệm bản thân cho là bị đối xử bất công?

Overview of Our Study 

Tổng quan nghiên cứu

This research examined whether people who are more sensitive to being treated unfairly — a trait called Victim Justice Sensitivity (VJS) — are more likely to believe in conspiracies. Specifically, this study focused on evaluating victimhood on the individual level and measured how some people are dispositionally more likely to perceive and react to injustice personally.

Nghiên cứu này xem xét liệu những người nhạy cảm hơn với việc bị đối xử bất công – một đặc điểm gọi là Sự nhạy cảm với công lý ở vị thế nạn nhân (VJS) – có nhiều khả năng tin vào thuyết âm mưu hơn hay không. Cụ thể, nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá khuynh hướng cảm thấy mình là nạn nhân ở cấp độ cá nhân, đo lường việc một số người có xu hướng bẩm sinh dễ nhận ra và phản ứng với sự bất công một cách cá nhân hơn.

The research consisted of two initial studies in Germany with about 370 people each. Then we evaluated these questions using a large cross-national survey in 15 countries with about 15,000 people (this was part of the dataset of the large trust in science study I wrote about). We measured both general conspiracy beliefs (such as the idea that big events are being hidden from the public) and specific ones about climate change and vaccines.

Nghiên cứu gồm hai khảo sát ban đầu tại Đức với khoảng 370 người/ khảo sát. Sau đó, chúng tôi tiếp tục đánh giá bằng một khảo sát quy mô lớn xuyên quốc gia tại 15 quốc gia với khoảng 15.000 người (trích từ bộ dữ liệu mà tôi từng đề cập). Chúng tôi đo lường cả niềm tin vào thuyết âm mưu chung (như niềm tin rằng những sự kiện lớn bị che giấu khỏi công chúng) lẫn niềm tin cụ thể về biến đổi khí hậu và vắc-xin.

Key Findings

Kết quả chính

A figure from our paper describes the link between conspiracy beliefs (CB) and Victim Justice Sensitivity (VJS) across countries. We find that feeling like a victim is positively associated with both general and specific conspiracy beliefs within countries. This association varies in strength between countries and is stronger for general conspiracy beliefs than for specific ones.

Một biểu đồ trong bài báo của chúng tôi minh họa mối liên hệ giữa niềm tin vào thuyết âm mưu (CB) và Sự nhạy cảm với công lý ở vị thế nạn nhân (VJS) ở các quốc gia. Kết quả cho thấy cảm giác mình là nạn nhân có mối liên hệ tích cực với cả niềm tin vào thuyết âm mưu tổng thể lẫn cụ thể trong từng quốc gia. Mức độ liên hệ này khác nhau giữa các quốc gia, và mạnh hơn với niềm tin vào thuyết âm mưu chung so với niềm tin cụ thể.

People high in VJS were more likely to believe in conspiracy theories, even when controlling for related traits like general mistrust, intolerance of ambiguity, need for control, and political orientation.

Những người có mức VJS cao có xu hướng tin vào thuyết âm mưu nhiều hơn, ngay cả khi đã kiểm soát các đặc điểm liên quan như sự thiếu tin tưởng, không khoan dung với sự nghi ngờ, nhu cầu kiểm soát, và định hướng chính trị.

This link was observed within countries across the world, meaning it’s not just a product of specific national cultures or histories.

Mối liên hệ này được quan sát trên nhiều quốc gia, cho thấy nó không chỉ là sản phẩm của văn hóa hoặc lịch sử riêng của từng nước.

The association was small to moderate but consistent: People with higher VJS endorsed more conspiracies in almost every country studied.

Mức độ liên hệ chỉ ở mức nhỏ đến trung bình, nhưng ổn định: những người có VJS cao tin vào nhiều thuyết âm mưu hơn ở gần như tất cả các quốc gia được nghiên cứu.

Interestingly, the connection was stronger in more individualistic countries but didn’t appear to depend much on broader economic, political, or violent conflict factors at the country level.

Điều thú vị là, mối liên hệ mạnh hơn ở các quốc gia đề cao chủ nghĩa cá nhân, nhưng có vẻ không phụ thuộc nhiều vào các yếu tố kinh tế, chính trị hoặc xung đột bạo lực ở cấp độ quốc gia.

General conspiracy beliefs were more strongly associated with VJS than specific ones about climate or vaccines, but the pattern held for all.

Niềm tin vào thuyết âm mưu tổng thể có mối liên hệ mạnh với VJS hơn niềm tin cụ thể về khí hậu hay vắc-xin, nhưng mô hình nhìn chung vẫn tương tự.

Why Does This Matter and What’s Next?

Ý nghĩa và hướng nghiên cứu tiếp theo

Conspiracy theories often appeal to people who feel powerless, mistreated, or distrustful of others, traits captured by VJS. People high in VJS are hypervigilant to signs of being wronged and tend to view others with suspicion. When the world feels unfair or ambiguous, conspiracy narratives offer a way to explain and regain a sense of control. This suggests that tackling conspiracy beliefs may require addressing not just misinformation, but also people’s feelings of injustice and distrust.

Thuyết âm mưu thường hấp dẫn với những người cảm thấy bất lực, bị đối xử bất công hoặc thiếu niềm tin vào người khác – những đặc điểm gắn với VJS. Người có VJS cao thường cảnh giác thái quá với các dấu hiệu bị đối xử bất công và có xu hướng nhìn người khác bằng ánh mắt nghi ngờ. Khi thế giới trở nên bất công hoặc mơ hồ, thuyết âm mưu đưa ra lời giải thích và giúp họ khôi phục cảm giác kiểm soát. Điều này gợi ý rằng để giải quyết niềm tin vào thuyết âm mưu, chúng ta không chỉ cần chống lại thông tin sai lệch, mà còn phải xử lý cảm giác bất công và sự thiếu tin tưởng của con người.

We need more research to understand whether feeling victimized leads to conspiracy beliefs, or vice versa, or if they reinforce each other in a cycle. Also, there will be a limited impact of debunking if we do not speak to the emotional and psychological needs that make conspiracies attractive.

Chúng ta cần thêm nghiên cứu để hiểu rõ liệu cảm giác mình là nạn nhân dẫn đến niềm tin vào thuyết âm mưu, hay ngược lại, hoặc cả hai củng cố lẫn nhau trong một vòng xoáy. Bên cạnh đó, việc bác bỏ thông tin sai lệch sẽ chỉ có tác động hạn chế nếu không chạm đến nhu cầu tâm lý và cảm xúc khiến thuyết âm mưu trở nên hấp dẫn.

If you want to understand why conspiracy theories persist, look beyond the “facts” and consider how people feel about their place in the world. For many, believing in conspiracies isn’t just about information. It’s about identity, justice, and a deep-seated need to feel seen and protected from harm.

Nếu muốn hiểu vì sao thuyết âm mưu vẫn tồn tại, hãy nhìn xa hơn “sự thật” và xem xét cách con người cảm nhận về vị trí của mình trong xã hội. Với nhiều người, tin vào thuyết âm mưu không chỉ là chuyện thông tin. Đó còn là câu chuyện về bản sắc, công lý, và nhu cầu được nhìn nhận sâu sắc cũng như được bảo vệ khỏi tổn thương.

Nguồn: https://www.psychologytoday.com/us/blog/misguided/202508/how-feeling-wronged-can-fuel-conspiracy-beliefs