Why You Keep Making Bad Decisions

Nguyên nhân khiến bạn liên tục đưa ra quyết định sai lầm

The cognitive traps that lead us astray

Những cái bẫy nhận thức dẫn ta đi sai đường

Tác giả: Kendra Cherry, MSEd

Chuyển ngữ: Kim Tuyền – Hiệu đính: Thùy Linh

We make thousands of decisions each day—some big and some small. Researchers suggest that the average adult makes an astonishing 35,000 decisions every single day. Some of them turn out great, others less so. And sometimes, unfortunately, our decisions turn out to be downright bad.

Chúng ta đưa ra hàng nghìn quyết định mỗi ngày – dù lớn dù nhỏ. Các nhà nghiên cứu ước tính người trưởng thành trung bình ra tới 35.000 quyết định mỗi ngày. Một số quyết định rất tốt, một số khác thì không như ý. Đôi khi, điều đáng buồn là các quyết định của chúng ta lại thường tệ hại.

These are the kind of decisions that make us look back and wonder *why* we made those choices, particularly the ones that turned out poorly or led to feelings of regret. While it goes without saying that you will probably continue to make bad decisions occasionally, you can gain a deeper understanding of the process behind these sometimes irrational choices—and learn how to make better ones.

Những kiểu quyết định này khiến chúng ta nhìn lại và tự hỏi “vì sao” mình lại chọn như vậy, nhất là khi kết quả tệ hoặc gây ra cảm giác hối tiếc. Dù chắc chắn bạn thỉnh thoảng sẽ đưa ra quyết định sai lầm, nhưng bạn có thể hiểu rõ hơn về quy trình đằng sau những lựa chọn đôi khi phi lý đó, và học cách đưa ra quyết định tốt hơn.

Keep reading to learn more about the factors that contribute to poor choices and how understanding these processes may help you make better future decisions.

Tiếp tục đọc để hiểu rõ hơn về những tác nhân góp phần dẫn đến những lựa chọn sai lầm. Đồng thời, hiểu được các quy trình này có thể giúp bạn đưa ra quyết định tốt hơn trong tương lai.

Mental Shortcuts Can Lead to Bad Decisions

Lối tắt tư duy có thể dẫn đến quyết định sai lầm

If you had to think through every possible scenario for every possible decision, you probably wouldn’t get much done in a day. Should you have a bagel or cereal for breakfast? Or oatmeal? Or maybe eggs and toast? If you had to go through every option and weigh the pros and cons of each choice, you’d miss your chance to eat before you had to go to work.

Nếu bạn phải cân nhắc kỹ lưỡng từng viễn cảnh có thể xảy ra cho mỗi quyết định, có lẽ bạn sẽ không làm được nhiều việc trong một ngày. Bạn nên ăn bánh mì tròn hay ngũ cốc cho bữa sáng? Hoặc là yến mạch? Hay trứng và bánh mì nướng? Nếu bạn phải xem xét tất cả các lựa chọn và cân đo đong đếm ưu – nhược của từng món, bạn sẽ bỏ lỡ ăn sáng trước khi đi làm.

Fortunately, there are some handy tricks that your brain uses to avoid this problem and save time. Your brain relies on cognitive shortcuts known as heuristics to make decisions quickly and economically.

May mắn thay, não của bạn có thể dùng một vài mẹo hữu ích để tránh vấn đề này và tiết kiệm thời gian. Não dựa vào những lối tắt nhận thức – gọi là phương pháp suy nghiệm để đưa ra quyết định nhanh chóng và tiết kiệm.

What Are Heuristics?

Heuristics are mental rules or shortcuts that allow you to make judgments quite quickly and oftentimes quite accurately. But they can also lead to fuzzy thinking and poor decisions.

Thế nào là phương pháp suy nghiệm?

Đây là phương pháp sử dụng những quy tắc hoặc lối tắt tư duy giúp bạn đưa ra phán đoán nhanh chóng và thường khá chính xác. Nhưng chúng cũng có thể khiến suy nghĩ trở nên mơ hồ và dẫn đến quyết định tồi tệ.

One example is the anchoring bias. In many situations, people use an initial starting point as an anchor and then adjust it to yield a final estimate.

Một ví dụ là hiệu ứng mỏ neo. Trong nhiều tình huống, người ta sử dụng một điểm khởi đầu như “mỏ neo”, rồi điều chỉnh dần để đưa ra ước lượng cuối cùng.

For example, if you are buying a house and you know that homes in your target neighborhood typically sell for an average price of $375,000, you will probably use that figure to negotiate the purchase price of the home you choose.

Ví dụ: nếu bạn đang mua nhà và bạn biết các căn nhà ở khu vực bạn nhắm đến thường bán với giá trung bình khoảng 375.000 đô la, bạn có thể sẽ dùng con số đó để thương lượng giá mua cho căn nhà mà bạn chọn.

In a classic experiment by researchers Amos Tversky and Daniel Kahneman, participants were asked to spin a wheel of fortune that offered a number between 0 and 100. The participants were then asked to guess how many African countries belonged to the United Nations.

Trong một thí nghiệm cổ điển của hai nhà nghiên cứu Amos Tversky và Daniel kahneman, người tham gia được yêu cầu quay một bánh xe may mắn có các con số từ 0 đến 100. Sau đó, họ phải đoán xem có bao nhiêu quốc gia châu Phi thuộc Liên Hợp Quốc.

Those who had gotten a high number on the wheel of fortune were more likely to guess that there were many African countries in the U.N., while those who had gotten a lower number were likely to give a much lower estimate. In other words, a completely arbitrary, random, and unrelated number became the starting point of their estimates, just because they encountered that number first.

Những người quay được con số cao trên bánh xe may mắn có xu hướng đoán rằng có nhiều quốc gia châu Phi thuộc Liên Hợp Quốc hơn. Trong khi đó, những người quay được con số thấp hơn đưa ra ước lượng thấp hơn rất nhiều. Nói cách khác, một con số hoàn toàn ngẫu nhiên, tùy ý và không liên quan trở thành điểm khởi đầu trong các dự đoán của họ, chỉ vì họ nhìn thấy con số đó trước tiên.

Becoming more aware of how heuristics impact choices can help you avoid making bad decisions.

Nhận thức rõ cách phương pháp suy nghiệm ảnh hưởng đến các lựa chọn sẽ giúp bạn tránh đưa ra quyết định sai lầm.

For example, you can combat the anchoring bias by coming up with a range of possible estimates. So if you are buying a new car, come up with a range of reasonable prices rather than focusing on the overall average price of a particular vehicle.

Ví dụ: bạn có thể phản biện lại hiệu ứng mỏ neo bằng cách đưa ra một phạm vi ước lượng hợp lý. Ví như khi bạn mua một chiếc xe mới, hãy đưa ra một khoảng giá hợp lý thay vì chỉ tập trung vào mức giá trung bình của một dòng xe cụ thể.

Bad Decisions Start With Bad Comparisons

Quyết định sai bắt nguồn từ cách so sánh không chính xác

Comparison is one tool that people use when making decisions. Because you know what things typically cost, you can compare options to select the best price. You assign value based on how items compare to other things.

So sánh là một công cụ người ta sử dụng khi đưa ra quyết định. Vì bạn biết giá cả thông thường của các món hàng, bạn có thể so sánh các lựa chọn để tìm ra mức giá tốt nhất. Bạn ấn định giá trị dựa trên cách các món hàng được so sánh với nhau.

But what happens when you make poor comparisons? Or when the items you compare your options to are not representative or equal? For example, how far out of your way would you go to save $25?

Nhưng sẽ ra sao khi bạn đưa ra những so sánh không chính xác? Hoặc khi những món hàng bạn so sánh với các lựa chọn không tương đồng? Ví dụ, bạn chọn đi bao xa để tiết kiệm được 25 đô la?

If you could save $25 on a $75 item by driving 15 minutes out of your way, you would probably do it. But if you could save $25 off a $10,000 item, would you still be willing to go out of your way to save the money? Even though both examples involve the same amount of savings, in most cases, people are less willing to travel further to save money on the more expensive item.

Nếu bạn có thể tiết kiệm 25 đô la cho món hàng trị giá 75 đô la bằng cách lái xe thêm 15 phút, rất có thể bạn sẽ làm như vậy. Nhưng nếu bạn có thể tiết kiệm 25 đô la cho món hàng 10.000 đô la, liệu bạn có còn sẵn sàng đi xa để tiết kiệm số tiền đó không? Mặc dù cả hai ví dụ đều liên quan đến cùng một số tiền tiết kiệm, nhưng trong nhiều trường hợp, người ta ít có xu hướng di chuyển xa hơn để tiết kiệm tiền cho món hàng đắt tiền hơn.

This is an example of faulty comparison. Since you are comparing the amount you save to the amount you pay, $25 seems like much greater savings when compared against a $75 item than when contrasted with a $10,000 item.

Đây là một ví dụ về việc so sánh sai lệch. Khi bạn so sánh số tiền bạn tiết kiệm với số tiền bạn phải trả, thì 25 đô la dường như là một khoản tiết kiệm lớn hơn nhiều khi so với món hàng trị giá 75 đô la. Còn khi so với món hàng trị giá 10.000 đô la, khoản tiết kiệm 25 đô la gần như không đáng kể.

When making decisions, people often make rapid comparisons without thinking about their options.

Khi đưa ra quyết định, người ta thường so sánh nhanh mà không suy nghĩ kỹ về các lựa chọn của mình.

To avoid making bad decisions, relying on logic and thoughtful examination of the options can sometimes be more important than relying on your immediate “gut reaction.”

Để tránh đưa ra quyết định sai lầm, đôi khi việc dựa vào lý trí và suy xét kỹ lưỡng các lựa chọn quan trọng hơn là chỉ phản ứng theo cảm giác tức thời.

Our Bias Toward Optimism Can Inspire Bad Choices

Thiên kiến lạc quan của chúng ta có thể dẫn đến những lựa chọn sai lầm

Surprisingly, people tend to have a natural-born optimism that can hamper good decision-making. In one study, researchers asked participants what they thought the chances were of many unpleasant events, including being robbed or getting a terminal illness. After the people made predictions, the researchers told them the actual probabilities.

Ngạc nhiên thay, con người thường có xu hướng lạc quan bẩm sinh mà điều này có thể ngăn trở việc đưa ra những quyết định đúng đắn. Trong một nghiên cứu, các nhà khoa học đã hỏi người tham gia về khả năng xảy ra những sự kiện không mong muốn như bị cướp hoặc mắc bệnh hiểm nghèo. Kế đó, mọi người đưa ra các dự đoán. Các nhà nghiên cứu thông báo cho họ biết xác suất thực tế của những sự kiện này.

When people are told that the risk of something bad happening is lower than expected, they tend to adjust their predictions to match the new information they learned. When they discover that the risk of something bad happening is much higher than estimated, they tend to ignore the new information.

Khi mọi người được thông báo rằng nguy cơ xảy ra một việc xấu thấp hơn so với kỳ vọng, họ có khuynh hướng điều chỉnh các dự đoán sao cho phù hợp với thông tin mới nhận được. Còn khi họ phát hiện ra nguy cơ xảy ra việc xấu cao hơn nhiều so với ước lượng ban đầu, họ thường có xu hướng bỏ qua thông tin mới đó.

For example, if a person predicts that the odds of dying from smoking cigarettes is only 5%, but is then told that the real risk of dying is closer to 25%, they will likely ignore the new information and stick with their initial estimate.

Ví dụ, nếu một người dự đoán tỉ lệ tử vong do hút thuốc chỉ là 5%, nhưng sau đó được thông báo rằng nguy cơ thực sự gần 25%. Họ sẽ có xu hướng phớt lờ thông tin mới và vẫn giữ ước lượng ban đầu của mình.

Part of this overly optimistic outlook stems from a natural tendency to believe that bad things happen to others…but not us.

Cái nhìn lạc quan thái quá này bắt nguồn từ xu hướng tự nhiên, tin vào những điều xấu chỉ xảy ra với người khác… không phải với chính mình.

When people hear about something tragic or unpleasant happening to another person, they often look for things the person might have done to cause the problem. This tendency to blame the victims protects people from admitting that they are just as susceptible to tragedy as anyone else.

Khi con người nghe về một điều bi thảm hoặc không may xảy ra với người khác, họ thường tìm kiếm những nguyên do mà người đó có thể đã gây ra vấn đề. Xu hướng đổ lỗi cho nạn nhân này giúp họ bảo vệ mình khỏi việc phải thừa nhận rằng bản thân cũng dễ gặp phải những thảm họa như bất kì ai khác.

Researchers refer to this as the optimism bias, or our tendency to overestimate the likelihood of experiencing good events while underestimating the likelihood of experiencing bad events. It isn’t necessarily a matter of believing that things will magically fall into place, but instead overconfidence in our abilities to make good things happen.

Các nhà nghiên cứu gọi hiện tượng này là thiên kiến lạc quan, hoặc là xu hướng chúng ta ước tính quá cao khả năng trải nghiệm những điều tốt đẹp, trong khi lại ước tính thấp khả năng gặp phải những điều tồi tệ. Đây không hẳn là vấn đề về niềm tin rằng mọi việc sẽ tự nhiên diễn ra suôn sẻ một cách kỳ diệu, mà là sự tự tin thái quá vào khả năng tạo ra những điều tốt đẹp của chính chúng ta.

Because you might be overly optimistic about your abilities and prospects, you are more likely to believe that your decisions are the best.

Bởi vì bạn có thể quá lạc quan về năng lực và triển vọng của chính mình, bạn có xu hướng tin rằng những quyết định của mình là tốt nhất.

Experts might warn that smoking, being sedentary, or eating too much sugar can kill, but the optimism bias leads people to believe that it mostly kills other people, not them.

Các chuyên gia có thể cảnh báo rằng hút thuốc, lười vận động, hoặc ăn quá nhiều đường có thể gây tử vong. Nhưng thiên kiến lạc quan khiến mọi người tin rằng những điều đó xảy ra với người khác, chứ không phải với chính họ.

Other Reasons for Bad Decision-Making

Những lý do khác dẫn đến quyết định sai lầm

Several other factors can contribute to poor choices. Both good and bad decisions are susceptible to influences, including:

Còn nhiều yếu tố khác có thể góp phần dẫn đến những lựa chọn kém. Cả quyết định đúng và sai đều dễ bị ảnh hưởng bởi những yếu tố sau đây:

Automatic Thinking

Suy nghĩ tự động

People sometimes engage in actions almost on autopilot without giving them much thought, particularly when performing routine tasks. This automatic thinking can save time and cognitive resources, but can sometimes lead to poor choices.

Đôi khi con người thực hiện các hành động gần như tự động mà không cần suy nghĩ nhiều, đặc biệt là khi làm các công việc thường ngày. Việc suy nghĩ tự động này có thể giúp tiết kiệm thời gian và nguồn lực nhận thức, nhưng đôi khi cũng có thể dẫn đến những quyết định sai lầm.

Cognitive Biases

Thiên kiến nhận thức

People are prone to systematic cognitive errors that bias how they process and interpret information. Such biases also affect the type of judgments and decisions that they make.

Con người dễ mắc phải những sai lầm nhận thức một cách hệ thống, làm lệch hướng cách họ xử lý và diễn giải thông tin. Những thiên kiến này cũng ảnh hưởng đến loại phán đoán và quyết định mà họ đưa ra.

Individual Differences

Sự khác biệt cá nhân

Factors such as age and socioeconomic status can also impact the choices people make. Older people may make different choices than younger people for various reasons, and the options open to people often depend on the financial resources available to them.

Những yếu tố như tuổi tác và tình trạng kinh tế – xã hội cũng có thể ảnh hưởng đến các quyết định mà con người đưa ra. Người lớn tuổi có thể chọn khác với người trẻ vì nhiều nguyên do. Các lựa chọn mà mỗi người có thường phụ thuộc vào nguồn lực tài chính mà họ có sẵn.

Past Experiences

Kinh nghiệm trong quá khứ

People’s choices are often very influenced by their past experiences. In many cases, they might base their choices on things that worked previously. If something didn’t work in the past, they might not be willing to give it another try.

Những lựa chọn của con người thường chịu ảnh hưởng từ kinh nghiệm quá khứ. Trong nhiều trường hợp, họ có thể dựa vào những giải pháp đã từng hiệu quả trước đó. Nếu điều gì đó không hiệu quả trong quá khứ, họ có thể không sẵn lòng thử lại lần nữa.

Multitasking

Đa nhiệm

Multitasking can also cause us to make bad choices. Trying to juggle too much at once can have cognitive costs, making poor decisions more likely.

Đa nhiệm cũng có thể khiến ta đưa ra những quyết định sai lầm. Cố gắng làm nhiều việc cùng lúc có thể ảnh hưởng đến khả năng nhận thức, làm tăng khả năng đưa ra quyết định kém. 

Decision Fatigue

Mệt mỏi khi ra quyết định

The many decisions people make each day can take a toll, creating stress that often leads to decision fatigue. This fatigue can lead people to choose randomly or let others choose when they are faced with a choice.

Mỗi ngày con người phải đưa ra rất nhiều quyết định, điều này gây căng thẳng và thường dẫn đến mệt mỏi khi ra quyết định. Sự mệt mỏi này có thể khiến họ lựa chọn một cách ngẫu nhiên, hoặc để người khác quyết định thay khi phải đối mặt với một lựa chọn.

Recap

Limited attentional and cognitive resources can contribute to bad decision-making. Past experiences, individual factors, biases, and fatigue can also play a part.

Tóm lại

Nguồn lực hạn chế về mặt nhận thức và chú ý có thể góp phần dẫn đến việc đưa ra quyết định sai lầm. Những kinh nghiệm trong quá khứ, các yếu tố cá nhân, các thiên kiến và sự mệt mỏi đều đóng vai trò nhất định.

How to Make Better Decisions

Cách để đưa ra quyết định tốt hơn

While some of the factors that lead to bad decision-making are difficult to eliminate, there are steps that you can take to help make better choices. Some strategies that can be helpful:

Mặc dù một vài yếu tố dẫn đến việc đưa ra quyết định sai lầm khó có thể loại bỏ hoàn toàn, nhưng bạn vẫn có thể thực hiện một số bước để giúp đưa ra lựa chọn tốt hơn. Một số chiến lược hữu ích bao gồm:

• Prioritize important decisions. This can combat decision fatigue and ensure you have the necessary cognitive resources to make the best choices.
• Eliminate distractions. If many different things compete for your attention, you’re less likely to have the time, energy, and attention to focus on the available information and choices.
• Consider all of the options. While it might save time to just focus on the most obvious choice, weighing all the options might help you make a better decision.
• Take a break and come back later. It’s easy to get overwhelmed, especially when making a complex or important decision. Take a break and give yourself some time so you can come back to it with a fresh eye.
• Ask for outside input. Talking to other people can be a great way to get different perspectives on the situation.

• Ưu tiên những quyết định quan trọng. Điều này giúp bạn chống lại sự mệt mỏi khi ra quyết định và đảm bảo có đủ nguồn lực nhận thức để đưa ra những lựa chọn tốt nhất.

• Loại bỏ những thứ gây phân tâm. Khi có nhiều điều cạnh tranh sự chú ý của bạn, bạn sẽ ít có thời gian, năng lượng và sự tập trung để xem xét kỹ thông tin và các lựa chọn.

• Cân nhắc tất cả các lựa chọn. Dù tập trung vào lựa chọn rõ ràng có thể giúp bạn tiết kiệm thời gian, nhưng xem xét tất cả các phương án sẽ giúp bạn đưa ra quyết định tốt hơn.

• Nghỉ ngơi và quay lại sau. Khi phải đưa quyết định quan trọng hoặc phức tạp, bạn dễ bị quá tải. Hãy nghỉ ngơi một lúc để có thể trở lại với suy nghĩ tỉnh táo hơn.

• Hỏi ý kiến từ người khác. Trao đổi với người khác là cách hiệu quả để có thêm những góc nhìn khác về tình huống.

There’s not sure-fire way to ensure that every decision is perfect (we wish!). But giving yourself the time to consider your options, accepting input from others, minimizing distractions, and focusing on the *big* decisions first and foremost can help.

Không có cách chắc chắn nào để đảm bảo mọi quyết định đều hoàn hảo (mặc dù chúng ta rất muốn!). Nhưng bạn hãy cho bản thân thời gian để cân nhắc các lựa chọn, tiếp nhận ý kiến từ người khác, giảm thiểu sự phân tâm và ưu tiên xử lý những quyết định quan trọng nhất sẽ giúp bạn đưa ra lựa chọn tốt hơn.

Takeaways

Điều cần nhớ

While it is impossible to make perfect choices all of the time, there are strategies you can use to help minimize bad decision-making. Being aware of some of the many factors that contribute to bad decisions is one of the best ways to become a better decision-maker.

Mặc dù bạn không thể luôn luôn đưa ra quyết định hoàn hảo, nhưng có một số phương pháp bạn có thể dùng để giảm thiểu quyết định sai lầm. Nhận thức được những yếu tố góp phần dẫn đến quyết định sai lầm là một trong những cách tốt nhất để trở thành người quyết định sáng suốt hơn.

Nguồn bài dịch: https://www.verywellmind.com/why-you-make-bad-decisions-2795489