Một bộ não của con người chỉ nặng từ 1,2 đến 1,4 kg (tương đương 2,5 đến 3 lb), và bộ não của một con ong chỉ nặng một miligam. Một tờ đô la nặng khoảng 1 gram, nên nếu bạn tưởng tượng 1 tờ đô la được chia làm một nghìn mảnh, thì một trong những mảnh đó nặng gần bằng bộ não của một con ong. Với bộ não nhỏ bé đó, con ong có thể tìm kiếm thức ăn, tránh thiên địch và thú săn mồi, tìm đường trở về tổ, và sau đó còn nhảy múa để báo hiệu vị trí thức ăn cho những con ong khác. Nó cũng chăm sóc cho ong chúa và bảo vệ tổ ong khỏi những kẻ xâm nhập.
Mọi thứ bạn làm và cảm nhận, đều là sản phẩm của các hoạt động não bộ. Vậy làm cách nào mà bộ não chúng ta có thể làm tất cả những việc đó? Chúng ta muốn biết vì cả lý do thực tiễn và lý thuyết. Một số những vấn đề thực tiễn liên quan đến hành vi bất thường. Ví dụ như câu hỏi: Liệu những rối loạn tâm lý có bắt nguồn từ nguồn gốc sinh học? Hay, liệu chúng ta có thể điều trị hiệu quả các vấn đề về tâm lý bằng việc sử dụng thuốc hoặc những can thiệp sinh học khác? Liệu, chúng ta có thể ngăn chặn quá trình suy giảm tuổi già? Và bên cạnh những vấn đề thực tiễn trên, những vấn đề về lý thuyết lại liên quan đến những việc nguyên do nào, nguồn gốc nào mà chúng ta có những trải nghiệm phản ứng hay hoạt động tâm lý ở người. Như là, hoạt động não bộ liên quan như thế nào đến ý thức? Có phải mọi người khác nhau về tính cách là do sự khác biệt trong bộ não của họ? Sự hấp dẫn của những câu hỏi này thúc đẩy các nhà nghiên cứu làm việc và nỗ lực suốt những thời gian qua.
MODULE 3.1 Neuron và hành vi
Qua module này, bạn sẽ có thể.
- Xác định được các cấu trúc chính của nơ-ron.
- Mô tả được thuật ngữ xung thần kinh.
- Phát biểu được quy luật tất cả hoặc không về xung thần kinh.
- Mô tả được sự kết nối giữa các synapse
Bạn khác gì với một cái máy? Chúng ta thường nghĩ về máy móc như một thứ được làm bằng kim loại, nhưng thực sự thì máy móc là bất cứ thứ gì có thể chuyển đổi một dạng năng lượng này thành một dạng năng lượng khác, chẳng hạn như chuyển đổi xăng thành hoạt động của một chiếc ô tô. Theo nghĩa đó, cơ thể của bạn hoàn toàn không khác gì một cái máy, bởi vì bạn thực sự là một cái máy. Cơ thể của bạn chuyển đổi năng lượng từ thức ăn thành tất cả các hoạt động của cơ thể mà ở đó, não bộ của bạn là một phần của cỗ máy đó. Và, quan trọng hơn, để hiểu được suy nghĩ và hành động của con người thì việc cần phải làm đó là phân tích cách thức hoạt động của não bộ. Bằng cách kiểm tra các chức năng của từng các bộ phận khác nhau của não, cũng giống như ai đó có thể nghiên cứu một chiếc ô tô bằng cách kiểm tra chức năng của từng bộ phận trên ô tô vậy. Và đây cũng là phương pháp mà các nhà khoa học nghiên cứu về bộ não con người.
Hãy bắt đầu với các tế bào riêng lẻ tạo nên hệ thần kinh. Nghiên cứu một tế bào đơn lẻ không giúp chúng ta hiểu rõ hành vi của bạn, cũng giống như nghiên cứu một vi mạch silicon đơn giải thích một máy tính. Tuy nhiên, đó là điểm để bắt đầu và nó giải thích một vài vấn đề liên quan đến tâm lý học.
Tế bào thần kinh – Neuron
Bạn cảm nhận bản thân mình là một thực thể đơn lẻ có khả năng cảm nhận, suy nghĩ và ghi nhớ. Tuy nhiên, não của bạn chưa đựng một số lượng lớn các tế bào riêng biệt được gọi là neuron. Hình 3.1 cho thấy ước tính số lượng neuron ở các phần khác nhau của hệ thần kinh con người (R. W. Williams & Herrup, 1988). Hệ thần kinh cũng chứa các loại tế bào khác được gọi là glia – tế bào thần kinh đệm – có tác dụng hỗ trợ neuron theo nhiều cách khác nhau như là: tạo thành lớp cách điện giữa các neuron, đồng bộ hóa hoạt động giữa các neuron lân cận và loại bỏ sản phẩm dư thừa. Tế bào Glia nhỏ hơn nhưng số lượng lại nhiều hơn neuron.
Neuron tương tự như các tế bào cơ thể khác trong hầu hết các khía cạnh. Tuy nhiên, đặc trưng nổi nhất của các neuron đó là hình dạng của chúng. Hình dạng của các nơron thay đổi đa dạng, phụ thuộc vào việc các neuron này tiếp nhận nguồn thông tin đến từ một nguồn hay nhiều nguồn và liệu chúng truyền tín hiệu ở khoảng cách ngắn hay dài (xem hình 3.2). Một neuron gồm ba phần: thân tế bào, sợi nhánh và một sợi trục (xem ▼ Hình 3.3).
Thân tế bào bao gồm nhân tế bào. Sợi nhánh là một cấu trúc nhánh rộng đảm nhận nhiệm vụ nhận thông tin đầu vào từ các neuron khác. Sợi trục là một sợi dài, mỏng, và thẳng, có các phân nhánh gần ở phía đầu. Một số sợi trục được bao phủ bởi myelin, một lớp vỏ cách điện giúp tăng tốc độ truyền xung điện dọc theo sợi trục. Theo quy tắc, một sợi trục truyền thông tin tới những tế bào khác, và các sợi nhánh hoặc thân tế bào nhận thông tin đó (Tuy nhiên, hầu hết bất kỳ nhận định nào về hệ thần kinh đều có những ngoại lệ. Chẳng hạn như, trong một số trường hợp, các thân tế bào cũng có thể truyền thông tin tới các thân tế bào khác, hoặc thậm chí các sợi nhánh đôi khi cũng truyền được thông tin. Cũng có đôi khi một sợi trục truyền thông điệp cho một sợi trục khác. Nói chung là, hệ thần kinh có bản chất khá là phức tạp). Thông tin có thể là kích thích hoặc ức chế. Có nghĩa là, nó có thể tăng hoặc giảm khả năng rằng tế bào tiếp theo sẽ gửi thông điệp của riêng nó.
Ghi chép của người dịch:
Neuron: hay còn gọi là tế bào thần kinh, là một tế bào dễ bị kích thích điện từ, có khả năng liên lạc với các tế bào khác qua một hình thức cổng giao tiếp hay kết nối chuyên biệt gọi là các Synapse thần kinh. Neuron là đơn vị tế bào chính, cấu tạo nên hệ thần kinh của hầu hết các loài động vật và do đó, đóng vai trò là thành phần quan trọng nhất của não.
Tế bào Glia (Tế bào thần kinh đệm): Là tế bào có chức năng hỗ trợ các neuron thần kinh theo nhiều cách khác nhau như là đóng vai trò lớp cách cách điện, đồng bộ hóa hoạt động giữa các neuron lân cận và loại bỏ các chất dư thừa.
Source: Kalat, J. W. (2017). Introduction to psychology (11ed). Boston, MA: Cengage Learning.
