Giả sử tôi cung cấp cho bạn, với một mức giá, một cơ hội để làm hoàn toàn bất cứ điều gì bạn muốn trong một ngày. Bạn sẽ không bị giới hạn bởi những ràng buộc vật lý thông thường. Bạn có thể đi du lịch trong nháy mắt và đến thăm nhiều nơi tùy thích, thậm chí cả ngoài không gian. Bạn có thể du hành tới lui xuyên thời gian, tìm hiểu xem tương lai sẽ ra sao và chứng kiến những sự kiện trọng đại trong quá khứ. (Bạn sẽ không thể thay đổi lịch sử.) Bất cứ điều gì bạn muốn làm — chỉ cần đặt tên cho nó và nó là của bạn. Hơn nữa, tôi đảm bảo an toàn cho bạn: Dù bạn chọn đi đâu hay làm gì, bạn sẽ không bị thương. Bạn sẽ trả bao nhiêu cho cơ hội tuyệt vời này? Ồ, có, tôi nên đề cập, có một vướng mắc. Khi một ngày kết thúc, bạn sẽ hoàn toàn quên đi mọi thứ đã xảy ra. Mọi ghi chú hoặc ảnh sẽ biến mất. Và bất kỳ ai khác tham gia vào ngày đặc biệt của bạn cũng sẽ quên nó. Bây giờ, bạn sẵn sàng trả bao nhiêu? Không nghi ngờ gì, chắc hằn là ít hơn nhiều, và có lẽ không trả gì. Sống mà không nhớ thì khó lòng là cuộc sống: Ký ức của chúng ta gần giống như chính bản thân của chúng ta.

MODULE 7.1 Các loại trí nhớ

Types of Memory

Sau khi học mô-đun này, bạn sẽ có thể:

• Phân biệt các cách kiểm tra trí nhớ.
• Mô tả các cách để giảm thiểu sai sót trong lời khai của nhân chứng và những người tình nghi.
• Phân biệt các loại trí nhớ và mô tả các đặc điểm chính của các loại trí nhớ: ngắn hạn, dài hạn, hoạt động, ngữ nghĩa, tình tiết, trí nhớ tường thuật (trí nhớ hiển lộ), trí nhớ tiến trình và trí nhớ xác suất.

Hàng năm, mọi người cạnh tranh trong Giải vô địch trí nhớ thế giới (Bạn có thể đọc về nó tại trang web này: www.worldmemorychampionships.com.). Trong đó có một sự kiện thi đấu về tốc độ ghi nhớ bộ bài xáo trộn 52 lá. Kỷ lục mọi thời đại là 21,19 giây. Một loại hình thi đấu khác là việc ghi nhớ một danh sách các con số sau khi nghe chúng một lần. Kỷ lục là 364 số. Mọi người cũng thi đấu với nhau để ghi nhớ ngày của các sự kiện hư cấu, tên của những khuôn mặt không quen biết trong ảnh, v.v. Dominic O’Brien, nhà vô địch thế giới tám lần, diễn thuyết và viết sách về cách rèn luyện trí nhớ của bạn. Tuy nhiên, anh thừa nhận rằng một lần khi anh đang luyện tập ghi nhớ các thẻ bài, một người bạn giận dữ đã gọi điện từ sân bay để phàn nàn rằng O’Brien đã quên đón anh. O’Brien xin lỗi và lái xe đến Sân bay Gatwick của London và trên đường đi anh vẫn tiếp tục luyện tập việc ghi nhớ. Khi đến nơi, anh nhớ rằng bạn của anh đang ở Heathrow, một sân bay lớn khác của London (Johnstone, 1994).

Bất kỳ ai — bạn, tôi hay Dominic O’Brien — đều nhớ một số thông tin và quên phần còn lại. Trí nhớ là sự lưu giữ thông tin. Nó bao gồm các kỹ năng như đi xe đạp hoặc buộc dây giày của bạn. Nó cũng bao gồm các dữ kiện không bao giờ thay đổi (ngày sinh của bạn), các dữ kiện hiếm khi thay đổi (địa chỉ gửi thư của bạn) và các dữ kiện thường xuyên thay đổi (nơi bạn để lại chìa khóa của mình). Bạn nhớ những kinh nghiệm quan trọng nhất của mình và một số kinh nghiệm không quan trọng, nhiều sự kiện hữu ích và nhiều chuyện vặt vãnh mà bạn không thể tưởng tượng được là mình đã từng sử dụng.

Lời khuyên: Chương này bao gồm nhiều hoạt động “Hãy thử tự làm”. Bạn sẽ thu được nhiều hơn nữa từ chương này nếu bạn dành thời gian để thử chúng.

Những nghiên cứu tiên phong về trí nhớ của Ebbinghaus

Ebbinghaus’s Pioneering Studies of Memory

Giả sử bạn muốn nghiên cứu trí nhớ, nhưng chưa ai từng nghiên cứu về trí nhớ trước đây. Bạn sẽ bắt đầu từ đâu? Nếu bạn yêu cầu mọi người mô tả ký ức của họ, bạn sẽ không biết ký ức hình thành khi nào, tần suất mọi người nhắc lại lại chúng, hoặc thậm chí liệu ký ức có chính xác hay không. Nhà tâm lý học người Đức Hermann Ebbinghaus (1850–1909) đã tránh những vấn đề này bằng cách tiếp cận mà ngày nay chúng ta coi là đương nhiên: Ông dạy tài liệu mới để ông biết chính xác ai đó đã học được gì và khi nào. Sau đó, ông đo bộ nhớ sau nhiều lần trì hoãn khác nhau. Để chắc chắn rằng tài liệu là thực sự mới, ông đã sử dụng danh sách các âm tiết vô nghĩa, chẳng hạn như GAK hoặc JEK. Ông viết ra 2.300 âm tiết, tập hợp chúng ngẫu nhiên thành danh sách (xem ▲ Hình 7.1), và sau đó bắt đầu nghiên cứu trí nhớ. Không có sinh viên nhập môn tâm lý tham gia vào nghiên cứu của ông, và không có bạn bè nào thích học những âm tiết vô nghĩa, vì vậy ông đã tchạy tất cả các bài kiểm tra trên chính bản thân mình. Trong sáu năm, ông đã ghi nhớ hàng nghìn danh sách các âm tiết vô nghĩa. (Ông hoặc rất tận tâm với khoa học hoặc chịu đựng được sự buồn chán một cách lạ thường.)

▲ Hình 7.1 Hermann Ebbinghaus đi tiên phong trong nghiên cứu khoa học về trí nhớ bằng cách quan sát khả năng ghi nhớ của bản thân đối với danh sách các âm tiết vô nghĩa.

Nhiều phát hiện của ông hầu như không gây ngạc nhiên. Ví dụ, như trong Hình 7.2, ông mất nhiều thời gian hơn để ghi nhớ danh sách dài hơn so với danh sách ngắn hơn. “Tất nhiên!” bạn có thể chế giễu. Nhưng Ebbinghaus không chỉ khai phá những điều hiển nhiên. Ông đo xem mất bao lâu để ghi nhớ một danh sách dài hơn. Tương tự, bạn có thể phản đối định luật trọng lực: “Tất nhiên một thứ gì đó rơi càng cao thì thời gian rơi xuống đất càng lâu!” Tuy nhiên, đo gia tốc trọng trường là điều cần thiết để tiến bộ trong vật lý, và việc đo thời gian học một danh sách mất bao lâu cho phép các nhà tâm lý so sánh các điều kiện: Người lớn có học nhanh hơn trẻ em? Chúng ta có học một số loại danh sách nhanh hơn các danh sách khác không? Cách tiếp cận của Ebbinghaus đã dẫn đến tất cả các nghiên cứu sau này về trí nhớ.

Dominic O’Brien, người từng 8 lần đoạt giải Vô địch Trí nhớ Thế giới và là tác giả của một số cuốn sách về rèn luyện trí nhớ, thừa nhận rằng anh ấy đôi khi quên thông tin thực tế, chẳng hạn như hứa hẹn gặp một người bạn ở sân bay Heathrow.

Source: Kalat, J. W. (2017). Introduction to psychology (11ed). Boston, MA: Cengage Learning.