Abnormalities of Sleep

Diễn viên hài Steven Wright nói rằng có người hỏi ông, “Đêm qua ông có ngủ ngon không?”, ông đáp lại “Không, tôi đã gây ra một vài sai lầm.”

Chúng ta cười bởi vì giấc ngủ không giống như kiểu hoạt động mà người ta mắc sai lầm. Tuy nhiên, đôi khi, chúng ta không ngủ được, cảm thấy không được nghỉ ngơi hoặc gặp những ác mộng. Những trải nghiệm này tuy không phải là “sai lầm”, nhưng không như chúng ta mong muốn. 

Chứng mất ngủ

Insomnia

Chứng mất ngủ nghĩa là “thiếu ngủ.” Cụ thể hơn, chứng mất ngủ là người ngủ không ngủ đủ để cảm thấy được nghỉ ngơi vào ngày hôm sau. Sáu giờ ngủ có thể là thiếu ngủ đối với người này nhưng lại là đủ đối với người kia. Mất ngủ là do các nguyên nhân như tiếng ồn, lo lắng, khó tiêu, nhiệt độ không thoải mái, sử dụng rượu hoặc caffein và các rối loạn tâm lý và y học (ohayon, 1997). Nếu bạn mắc chứng mất ngủ mãn tính, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ, nhưng đối với chứng mất ngủ không thường xuyên hoặc hơi mất ngủ, bạn có thể tự mình thử vài cách như sau:

• Giữ lịch trình cố định đi ngủ và thức dậy mỗi ngày.
• Dành thời gian ngoài trời để thiết lập nhịp sinh học.
• Hạn chế tối đa việc tiếp xúc với tivi và máy tính trong những giờ trước khi ngủ.
• Tránh sử dụng caffein, nicotine và các chất kích thích khác, đặc biệt vào buổi tối.
• Không phụ thuộc vào rượu hoặc thuốc an thần để đi vào giấc ngủ. Sau khi sử dụng liên tục bạn có thể không ngủ được mà không có chúng.
• Để phòng ngủ mát mẻ và yên tĩnh.
• Tập luyện hàng này nhưng không tập trước khi ngủ.

Ngưng thở khi ngủ

Sleep Apnea

Apnea (ap-nee-uh) nghĩa là “ngưng thở.” Nhiều người thỉnh thoảng có khoảng thời gian ngắn ngưng thở trong khi ngủ. Những người bị ngưng thở khi ngủ, không thở được một phút hoặc lâu hơn rồi sau đó thức dậy thở hổn hển. Họ có thể nằm trên giường 8 đến 10 giờ nhưng ngủ ít hơn một nửa số giờ đó. Ngưng thở khi ngủ phổ biến nhất ở đàn ông tuổi trung niên bị thừa cân, những người có đường thở hẹp hơn bình thường. Khi tỉnh táo, họ bù đắp bằng cách thở liên tục và thở mạnh, nhưng họ không thể duy trì kiểu thở này khi ngủ (Mezzanotte, tangel, & White, 1992). 

Điều trị chứng ngưng thở khi ngủ bao gồm các khuyến nghị giảm cân và tránh đồ uống có cồn hoặc thuốc an thần trước khi ngủ. Các bác sĩ phẫu thuật có thể loại bỏ mô để mở rộng đường thở. Một số người gặp chứng ngưng thở sử dụng thiết bị bơm không khí vào mặt nạ che mũi và miệng trong khi ngủ để buộc người đó phải thở. 

Chứng ngủ rũ

Narcolepsy

Trẻ sơ sinh xen kẽ giữa giai đoạn thức ngắn và giai đoạn ngủ ngắn (Blumberg, Gall, & todd, 2014). Khi chúng lớn dần lên, chúng hợp nhất thành một giai đoạn thức dài trong ngày (có thể bị gián đoạn bởi một giấc ngủ ngắn) và một giai đoạn ngủ dài ban đêm. Một chất dẫn truyền thần kinh có tên là Orexin quan trọng trong việc duy trì các giai đoạn thức dài. Những người mắc chứng ngủ rũ mất đi các tế bào thần kinh tạo ra Orexin và do đó trở lại hình dạng như khi còn sơ sinh (Thanickal et al., 2000). Họ bị cơn buồn ngủ tấn công bất ngờ ban ngày. Họ cũng đột ngột bị tấn công bởi việc yếu cơ hoặc tê liệt và thỉnh thoảng có trải nghiệm như mơ trong khi tỉnh táo. Các triệu chứng này đại diện cho sự xâm nhập của giấc ngủ REM trong giai đoạn thức (Guilleminault, heinzer, mignot, & Black, 1998).

Sự kết hợp các loại thuốc kích thích và chống trầm cảm giúp duy trì sự tỉnh táo trong ngày và ngăn chặn sự ủ rũ của các cơ. Nghiên cứu tương lai có thể phát triển các loại thuốc dựa vào Orexin mà hiện nay chưa được tìm ra. 

Một số trải nghiệm về giấc ngủ khác

Some Other Sleep Experiences

Nói mơ – Sleep talking là trải nghiệm phổ biến bao gồm nói một từ cằn nhằn cho tới một đoạn rõ ràng. Nhiều người nói trong giấc ngủ thường xuyên hơn khi họ nhận ra bởi vì họ không nhớ việc mình nói mơ và thường không ai nghe thấy họ. Nói mơ phổ biến ở giai đoạn 2 của giấc ngủ, nhưng nó diễn ra ở tất cả các giai đoạn (Moorcroft, 2003). Những người nói mơ đôi lúc dừng lại giữa các lần nói như là họ đang tiếp tục một cuộc trò chuyện. Thực tế, có thể thu hút một số người nói mơ khi ngủ vào một cuộc đàm thoại. Nói mơ không liên quan đến các rối loạn tinh thần hoặc cảm xúc, và những người nói mơ hiếm khi nói những điều gây xấu hổ. Vì vậy nếu bạn nói mơ khi ngủ, đừng lo lắng về điều đó. 

Bạn có từng ngủ dậy và thấy mình không thể cử động? Nếu có, đừng lo lắng. Khi bạn thức giấc, nhiều vùng não khác nhau không đồng thời thức giấc cùng lúc (Krueger et al., 2008; silva & duffy, 2008). Đôi khi, hầu hết vỏ não của bạn thức giấc nhưng một phần của hành tủy tiếp tục gửi các tín hiệu ức chế đến tủy sống, tương tự như việc xảy ra ở giấc ngủ REM. Sau đó bạn sẽ thấy bản thân mình thức giấc với đôi mắt mở mà chân tay tạm thời chưa thể cử động. 

Mộng du – Sleepwalking có xu hướng chạy (đi bộ?) xảy ra ở nhiều gia đình, hầu hết xảy ra ở trẻ em và duy trì trong giai đoạn ngủ thứ 4 (Dement, 1972). Một số người lớn cũng mộng du, hầu hết trong giấc ngủ nửa đêm trước chứ không phải trong khi mơ. Họ có những chuyển động vụng về, dường như không có mục đích với khả năng phản ứng hạn chế đối với xung quanh. Ngược lại với những gì bạn nghe được, viêc đánh thức một người mộng du thì thực ra không nguy hiểm, mặc dù nó không đặc biệt hữu ích (Moorcroft, 2003). Ý tưởng hay hơn là chỉ cho họ trở lại giường ngủ. Ngoài việc mộng du khi ngủ, một số người còn ăn, sắp xếp đồ đạc, lái xe và quan hệ tình dục trong khi ngủ (bằng cách thủ dâm hoặc với bạn tình) (Mangan, 2004). Bạn có thể tự hỏi, vậy thì người đó có thực sự đang ngủ không? Câu trả lời là “đại khái vậy.” Như đã đề cập, toàn bộ não không nhất thiết thức giấc hoặc đi ngủ đồng thời với nhau. Giấc ngủ có thể nằm ở một vùng não này nhiều hơn vùng não khác. Mộng du diễn ra khi vỏ não vận động và một số vùng não khác được kích hoạt trong khi hầu hết não bộ vẫn đang ngủ (Terzaghi et al., 2012; Zadra, desautels, petit, & montplaisir, 2013). 

Giấc mơ sáng suốt – Lucid dreaming là một ví dụ mà một phần não bộ thức và phần khác ngủ. Người có giấc mơ sáng suốt nhận thức được đó là một giấc mơ. Giấc mơ sáng suốt diễn ra trong các giai đoạn các hoạt động được tăng lên ở 40 hz (chu kỳ trên giây) ở vỏ não trước và vùng thái dương, với ít kích thích hơn trong phần còn lại của não (Voss et al., 2014). 

Bạn có từng nằm trên giường, cố gắng ngủ, rồi đột nhiên đá chân? Một cú giật chân trong khi cố gắng đi vào giấc ngủ là điều thường xảy ra và không cần lo ngại. Tuy nhiên, một số người có cảm giác rùng mình kéo dài ở chân, kèm theo chuyển động chân lặp đi lặp lại đủ mạnh để đánh thức họ, đặc biệt là trong nửa đêm trước (Moorcroft, 1993). Tình trạng này, được gọi là rối loạn vận động tay chân theo chu kỳ (PLMD), gián đoạn giấc ngủ của nhiều người, hầu hết ở độ tuổi 50. Nguyên nhân chưa được biết rõ và lời khuyên tốt nhất là tránh các yếu tố làm cho tình trạng tồi tệ hơn như là caffeeine, căng thẳng hoặc mệt mỏi. Thuốc an thần đôi khi cũng ngăn chặn các chuyển động chân (Schenck & mahowald, 1996). 

Ác mộng là những giấc mơ cực kỳ khó chịu. Tuy nhiên, một đêm kinh hoàng khiến ai đó thức giấc và la hét, đổ mồ hôi hoặc nhịp tim loạn xạ, đôi khi khua tay chân đập mạnh vào tường. Nỗi kinh hoàng về đêm xảy ra trong giai đoạn 3 hoặc 4 của giấc ngủ chứ không phải giấc ngủ REM, và giấc mơ của họ đôi khi chỉ đơn giản là một hình ảnh đơn lẻ. Trấn an và an ủi mọi người trong cơn kinh hãi ban đêm là vô ích và nỗi sợ đơn giản phải tự nó trôi qua. Nhiều trẻ em mắc chứng sợ hãi vào ban đêm, cũng như khoảng 3% người lớn (Mahowald & schenck, 2005). Các phương pháp điều trị bao gồm liệu pháp tâm lý, thuốc chống trầm cảm và thuốc chống lo âu, và lời khuyên giảm thiểu căng thẳng. 

Source: Kalat, J. W. (2017). Introduction to psychology (11ed). Boston, MA: Cengage Learning.