Bạn tham gia trò chơi truyền hình mang tên Nỗi lo âu của tôi là gì? Sau tấm rèm là một người mà bạn không thấy mặt, người có một mối quan tâm lớn. Bạn phải xác định mối quan tâm của người đó bằng cách đặt câu hỏi với một nhà tâm lý học, người mà biết rất rõ về người kia, chỉ hỏi các câu hỏi có thể trả lời bằng một từ hoặc một cụm từ. Đây là luật chơi: Càng hỏi nhiều câu hỏi, phần thưởng càng nhỏ. Nếu bạn đoán đúng sau câu hỏi đầu tiên, bạn giành được 64,000$. Sau hai câu hỏi, bạn chỉ giành được 32,000$ và cứ như vậy. Chiến lược tốt nhất của bạn là nên hỏi ít nhất có thể và sau đó đưa ra dự đoán dựa vào kiến thức của bản thân.
Câu hỏi đầu tiên của bạn sẽ là gì? Một câu hỏi thông minh gợi ý là: “Người này bao nhiêu tuổi”. Những lo âu ở độ tuổi thiếu niên thì khác với những người độ tuổi 20 tuổi và cũng khác với những người lớn tuổi. Mỗi độ tuổi có những mối bận tâm, cơ hội và những thú vui riêng.
Erikson’s Description of Human Development
(Photo: geoffreywallis)
Erik Erikson chia đời người thành 8 giai đoạn phát triển mà ông gọi là các độ tuổi hoặc các giai đoạn. Với mỗi giai đoạn, ông cho rằng con người có những nhiệm vụ cụ thể cần phải hoàn thành, và ở mỗi giai đoạn phát sinh các xung đột xã hội và cảm xúc riêng. Bảng 5.4 tổng hợp các giai đoạn của Erikson.
| Bảng 5.4 Các giai đoạn phát triển đời người của Erikson | ||
| Giai đoạn | Xung đột chính | Câu hỏi điển hình |
| Sơ sinh | Tin tưởng và hoài nghi | Thế giới xã hội của tôi có thể dự đoán và hỗ trợ được không? |
| Trẻ tập đi (1-3) | Tự chủ và tủi hổ | Tôi có thể tự làm mọi việc không hay phải dựa dẫm vào người khác? |
| Trẻ mẫu giáo (3-6) | Chủ động và cảm giác tội lỗi | Tôi tốt hay xấu? |
| Trước dậy thì (6-12) | Siêng năng và tự ti | Tôi thành công hay vô giá trị? |
| Dậy thì (tiền vị thành niên) | Định hình cái tôi và bối rối về vai trò | Tôi là ai? |
| Đầu tuổi trưởng thành (sau vị thành niên và trước 20 tuổi) | Gắn bó và cô lập | Tôi sẽ chia sẻ cuộc đời với người khác hay sống độc thân? |
| Giữa tuổi trưởng thành (sau 20 đến khi nghỉ hưu) | Kiến tạo giá trị và trì trệ | Tôi sẽ thành công trong cả cuộc sống gia đình và sự nghiệp? |
| Tuổi già (sau nghỉ hưu) | Trọn vẹn và thất vọng | Tôi đã sống một cuộc đời viên mãn hay thất bại? |
Theo Erikson, việc thất bại nhiệm vụ ở bất kỳ giai đoạn nào sẽ để lại những hậu quả đáng tiếc cho các giai đoạn sau. Ví dụ, trẻ sơ sinh ở trong giai đoạn tin tưởng và hoài nghi. Một trẻ sơ sinh có môi trường hỗ trợ sẽ hình thành sự gắn bó bền chặt ảnh hưởng tích cực đến các mối quan hệ trong tương lai với người khác. Một trẻ bị ngược đãi không có mối quan hệ tin cậy sẽ khó phát triển quan hệ thân thiết về sau. Ở lứa tuổi vị thành niên, vấn đề quan trọng đó là xác định bản dạng. Hầu hết trẻ vị thành niên ở các xã hội phương tây cân nhắc các lựa chọn về việc chúng sẽ trải qua phần đời còn lại của mình như thế nào. Chúng tán thành việc thay đổi bản dạng và xem xét nhiều tương lai có thể xảy ra. Theo Erikson, quyết định quan trọng ở độ tuổi đầu trưởng thành là sự gắn bó hay cô lập – nghĩa là, chia sẻ cuộc đời mình với một người nào đó hay sống độc thân. Chất lượng của một mối quan hệ gắn bó có tác động lớn trong suốt cuộc đời trưởng thành. Nếu bạn sống hết một vòng đời, bạn sẽ trải qua một nửa đời ở độ tuổi trung niên, khi mà vấn đề chính là kiến tạo giá trị (tạo ra được giá trị quan trọng như là con cái hoặc sự nghiệp) hay là sự trì trệ (không tạo ra được gì). Nếu mọi thứ tốt đẹp, bạn thấy giá trị của mình trong thành công đó. Ngược lại, bạn sẽ tiếp tục gặp khó khăn và thất vọng lúc tuổi già, khi mà điều quan trọng là cảm giác trọn vẹn hoặc sự thất vọng.
Bạn có thể mô tả các mối quan tâm chính ở các lứa tuổi cụ thể khác với những gì Erikson nói. Tuy nhiên, hai điểm hợp lý đó là: Mỗi giai đoạn có những khó khăn riêng biệt; và các giải pháp không thỏa đáng cho các vấn đề ở một lứa tuổi sẽ tăng thêm khó khăn trong cuộc sống về sau. Hãy xem xét chi tiết hơn một số vấn đề xã hội và cảm xúc chính ở các lứa tuổi cụ thể.
Source: Kalat, J. W. (2017). Introduction to psychology (11ed). Boston, MA: Cengage Learning.
