Giác quan tiền đình – The Vestibular Sense
Hãy thử tưởng tượng bạn đang ở trên một tàu lượn siêu tốc và nhắm mắt. Những cảm giác lên xuống, về trước hay sau đều đến từ các cấu trúc gọi là Tiền đình ở tai trong và mỗi bên đầu. Giác quan tiền đình (vestibular sense) xác định độ nghiêng và độ dốc của đầu; điều hướng đầu với trọng lực. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc định hình tư thế và thăng bằng. Những cảm giác nặng nề về tiền đình có liên quan tới say tàu xe.
Giác quan tiền đình còn giúp mắt chúng ta cố định vào một mục tiêu khi đầu chúng ta di chuyển. Khi bạn đi bộ trên đường phố, bạn có thể giữ mắt mình nhìn vào 1 tấm biển báo, mặc dù đầu của bạn nhấp nhô lên xuống. Giác quan tiền đình nhận diện sự chuyển động của đầu và bù trừ nó với chuyển động của mắt.
Để minh họa, hãy thử đọc một trang sách khi bạn lắc cuốn sách lên xuống hoặc trái phải, giữ nguyên vị trí của đầu. Sau đó hãy giữ im cuốn sách và lắc đầu lên xuống và từ trái qua phải. Bạn có thể thấy việc đọc trang sách khi di chuyển đầu dễ dàng hơn là khi di chuyển cuốn sách. Lý do là giác quan tiền đình giữ cho mắt cố định trên trang sách khi lắc cuốn sách, nhưng nó không thể bù trừ cân bằng cho sự chuyển động của cuốn sách. Sau khi bị tổn thương giác quan tiền đình, mọi người thường thấy thị lực mờ khi họ đang đi bộ. Họ phải dừng lại nếu muốn đọc 1 biển báo trên đường.
Giác quan tiền đình bao gồm 3 ống hình bán nguyệt nằm ở các hướng khác nhau, và 2 cơ quan sỏi tai. Hình 4.23b. Các ống bán nguyệt được lót với các tế bào lông và làm đầy bởi một chất như thạch. Khi cơ thể nghiêng về phía nào đó, chất thạch ở ống bán nguyệt tương ứng đẩy các tế bào lông, hoạt động này sẽ gửi thông tin lên não. Bộ phận sỏi tai (Hình 4.23b) cũng chứa các tế bào lông, những tế bào này nằm cạnh các viên sỏi tai (là những mẫu canxi carbonate). Phụ thuộc xem đầu nghiêng theo cách nào, các viên sỏi tai kích thích các cụm tế bào lông. Bộ phận sỏi tai cung cấp các thông tin về điều hướng của trọng lực và xác định xem chiều nào là chiều thẳng đứng.
Các nhà du hành gia ở môi trường không trọng lực, giác quan tiền đình không xác định được lên và xuống. Thay vì vậy, các du hành gia học cách dựa vào hình ảnh, như là các bức tường của con tàu, để định hướng.
Source: Kalat, J. W. (2017). Introduction to psychology (11ed). Boston, MA: Cengage Learning.
