▼ Hình 8.13 cho thấy một đồ vật được tạo ra bằng cách cắt và uốn cong một mảnh bìa cứng thông thường (Gardner, 1978). Vậy nó được làm theo cách như thế nào? Bạn hãy thử lấy một tờ giấy và tự thực hiện. (Lời giải ở trang 272, đáp án d.)
Đây là một bài toán về sự “hiểu thấu-insight” hoặc “aha!-tiếng chúng ta hô lên khi phát hiện ra điều gì đó”. Bạn giải quyết được bài toán này, nhưng có có thể không giải thích được bạn đã tìm ra cách thức như thế nào. Bạn nói, “nó chỉ đơn giản là nảy ra trong đầu tôi.”
`▲ Hình 8.13 Vật thể này được tạo ra bằng cách cắt và gấp một miếng bìa cứng thông thường mà không còn gì sót lại. Nó đã được thực hiện như thế nào?
Đây là một ví dụ khác về khả năng giải quyết vấn đề một cách sáng tạo: một bài kiểm tra vật lý trình độ đại học hỏi cách sử dụng áp kế để xác định chiều cao của một tòa nhà. Một học sinh trả lời rằng anh ta sẽ buộc một sợi dây dài vào áp kế, đi lên đỉnh của tòa nhà và hạ nó xuống đất. Sau đó, anh ta sẽ cắt sợi dây và đo chiều dài của nó.
Khi giáo sư chấm câu trả lời này là không chính xác, sinh viên hỏi tại sao. “Chà,” người giáo sư nói, “phương pháp của bạn sẽ hiệu quả, nhưng đó không phải là phương pháp tôi muốn bạn sử dụng.” Khi sinh viên phản đối, giáo sư đề nghị để anh ta thử lại.
“Được rồi,” người sinh viên nói. “Mang áp kế lên đỉnh của tòa nhà, thả nó xuống và đo thời gian nó chạm đất. Sau đó, từ công thức về tốc độ của một vật rơi, sử dụng hằng số hấp dẫn, hãy tính chiều cao của tòa nhà”.
“Hmmm,” giáo sư trả lời. “Cách này cũng sẽ hiệu quả, và nó thực sự sử dụng các nguyên tắc vật lý. Nhưng nó vẫn không phải là những gì tôi đã nghĩ. Bạn có thể nghĩ ra cách khác không?”
“Cách khác? Chắc chắn rồi!‘’ anh ta trả lời. “Đặt áp kế bên cạnh tòa nhà vào một ngày nắng đẹp. Đo chiều cao của áp kế và chiều dài bóng của nó, và đo chiều dài bóng của tòa nhà. Sau đó, hãy sử dụng công thức này:
Chiều cao của áp kế / chiều cao của tòa nhà = chiều dài bóng của áp kế / chiều dài bóng của tòa nhà
Vị giáo sư rất ấn tượng nhưng vẫn miễn cưỡng công nhận, vì vậy sinh viên đã làm theo một phương pháp khác: “Đo chiều cao của áp kế. Sau đó, đi lên cầu thang của tòa nhà, đánh dấu tòa nhà theo đơn vị chiều cao của áp kế. Ở trên đỉnh của tòa nhà, lấy số lượng đơn vị của áp kế và nhân với chiều cao của áp kế để ra được chiều cao của tòa nhà ”.
Vị giáo sư thở dài: “hãy cho tôi thêm một cách — bất kỳ cách nào khác — và tôi sẽ ghi công cho bạn, ngay cả khi đó không phải là câu trả lời mà tôi muốn”.
“Thật vậy ạ?” người sinh viên hỏi với một nụ cười. “Bất kỳ cách nào khác?”
“Đúng, bất kỳ cách nào khác.”
“Được rồi,” học sinh nói. “Hãy đến gặp người đàn ông sở hữu tòa nhà và nói,” này, anh bạn, nếu bạn cho tôi biết tòa nhà cao bao nhiêu, tôi sẽ đưa cho bạn một phong vũ biểu tuyệt vời này! “
Đôi khi, mọi người phát triển các giải pháp rất sáng tạo, giàu trí tưởng tượng như những giải pháp mà người sinh viên vật lý trên đề xuất. Có những thời điểm, họ đề xuất một ý tưởng sáng tạo đã không thể thực hiện. ▼ Hình 8.14 cho thấy một ví dụ: các nhà tâm lý học nghiên cứu hành vi giải quyết vấn đề và ra quyết định một phần để hiểu các quá trình tư duy và một phần để tìm cách giúp mọi người lập luận hiệu quả hơn.
Hình 8.14 Một nhà phát minh đã nộp đơn xin cấp bằng sáng chế cho “máy chuyển động liên tục” này. Quả bóng cao su, nhẹ hơn nước, nổi lên trong một cột nước và đi lên trên đỉnh. Chúng nặng hơn không khí, vì vậy chúng rơi xuống, chúng di chuyển dây băng chuyền và tạo ra năng lượng. Ở dưới đáy, chúng lại đi vào cột nước. Tại sao hệ thống này không thể hoạt động? (Câu trả lời: một lớp màng đủ nặng để giữ nước cũng sẽ ngăn các quả bóng cao su không đi được ra ngoài..))
